Trong đời sống của một người có 4 khía cạnh:
- THỂ LÝ: Các cơ chế sinh học trong thân xác.
- TÂM LINH: Đời sống nội tâm, tương quan của mình với Thượng Đế, Tạo Hóa.
- TÂM LÝ: Ước muốn tình cảm, cảm xúc, xung năng trong đời sống tâm lý.
- MÔI TRƯỜNG XÃ HỘI: Tương quan với người khác và bối cảnh chung quanh với cả sinh vật nữa.
Một người trong cuộc sống luôn có 4 khía cạnh thể lý, tâm lý, tâm linh và môi trường xã hội nối kết với nhau. Để hiểu một người, ta phải hiểu hết toàn thể 4 khía cạnh này. Khi ta nhận thấy hành vi của một người thế này, thế kia ta cần đặt câu hỏi, tìm hiều, xem xét điều gì ảnh hưởng đến hành vi của họ. Ta đi từ thực tế trở về đời sống của mỗi người, ta thấy các chiều kích thể lý, tâm lý, tâm linh và môi trường xã hội có liên hệ mật thiết với nhau.
Tâm cảm là gì?
- Tâm cảm là yếu tố bao gồm xúc cảm, cảm nhận, tình cảm, ước muốn và những thôi thúc bên trong. Nó còn là khả năng cảm nghiệm những tâm tình, khả năng yêu thương, khả năng thiết lập các tương quan với người khác.
Trưởng thành tâm cảm thì:
- Không đi theo tuổi. Không phải người lớn hơn, trưởng thành hơn thì tâm cảm hơn người trẻ tuổi. Trưởng thành tâm cảm không đồng nghĩa với việc không còn xung đột nội tâm, vì người trưởng thành tâm cảm vẫn có những giằng xé sâu xa bên trong. Trưởng thành tâm cảm cũng không phải là không có bệnh lý nào đó trong đời sống. Trưởng thành tâm cảm luôn luôn là một tiến trình từng bước đi lên.
Trưởng thành tâm cảm thì hài hòa với nhau giữa phần Tâm với phần Trí,
– Phần Tâm là cảm xúc, nhu cầu, ước muốn, thúc đẩy bên trong, khả năng yêu thương, khả năng thiết lập các tương quan.
– Phần Trí là khả năng suy luận, quyết định sáng suốt, theo đuổi mục tiêu, điều chỉnh theo thực tại.
Phần Tâm phải được gắn kết với phần Trí, nói cách khác cái đầu và con tim luôn đi đôi với nhau.
Thế nào là hài hòa?
- Hài hòa không phải chỉ là tương hợp giữa tâm và trí. Tuy nó cần sự tương hợp, nhưng nó còn cần phải mang đến sức sống, mang đến bình an nội tâm và còn mang đến sự triển nở và nối kết trong tương giao với người khác.
Người trưởng thành tâm cảm là người:
- Hiểu biết mình: Ý thức về bản thân, nhận ra được con người mình, ý thức được hành vi của mình, cảm thức về căn tính của mình, biết tôi là ai, sự hiện diện của tôi trên trái đất này có ý nghĩa gì; cảm nhận được giá trị, bản thân của mình, cái tốt, cái xấu của tôi, có lòng tự trọng; hiểu biết nguyên nhân của sự việc, biết sự tức giận của tôi đến từ đâu, và hiểu biết ý nghĩa đằng sau của những cảm xúc tức giận đó.
- Đón nhận mình: Biết đón nhận thực trạng hiện tại của mình. Ví dụ: Nếu tôi thấp, tôi biết chấp nhận thực tại đó chứ không đòi hỏi phải cao hơn. Biết đón nhận tài năng và giới hạn của mình, và biết đón nhận lịch sử cuộc đời của mình, đón nhận biến cố thăng trầm trong quá khứ, nếu ta không biết đón nhận quá khứ, muốn tẩy xóa quá khứ, muốn tách rời quá khứ, ta không thể trưởng thành, quá khứ luôn là bài học quí giá cho hiện tại.
- Kiểm soát và điều chỉnh: Không để cảm xúc làm chủ mình, điều chỉnh các nguyên nhân (nhận thức hay hoàn cảnh) gây ra cảm xúc tiêu cực, biết làm chủ cảm xúc, biết đáp lại chứ không phản ứng theo cảm xúc.
- Quân bình nội tại: Biết nhận ra và gắn kết với chiều sâu nột tâm, chứ không sống cảm xúc hời hợt bên ngoài và hội nhất năng lực tâm cảm mang lại lợi ích cho mình và cho người khác. Quân bình hướng đến sự triển nở cho mình và cho người khác.
- Vượt lên trên đam mê: Có thang giá trị thật làm nền tảng; có niềm tin làm nền tảng, làm nhận thức cho hành vi của mình; có khát vọng và dám dấn thân cho giá trị thật đó.
- Thiết lập và duy trì tương quan: Biết đồng cảm, cùng cảm nhận và cùng hiểu cảm xúc của mình và người khác. Có khả năng nối kết cách thân mật với người khác, tạo một tình bạn thân mật, chân thật chứ không lệch lạc. Thiết lập duy trì tình bạn chân thật đó và biết giữ giới hạn thích đáng trong tương quan.
Trần Sĩ Nghị